بنابر اعلام دیجیاتو، شهروندانی که در نقاط پرجمعیت کلان شهرها زندگی میکنند با چالش سیگنال ضعیف برای برقراری تماس با موبایل خود بیگانه نیستند. مشکل آنتن دهی اپراتورهای کشورمان گاهی ناگهان در محلهای به وجود میآید و پس از چند روز دوباره رفع میشود.
دیجیاتو اعلام کرد: به عنوان یک کاربر، درک این موضوع چندان ساده نیست که چرا در برخی زمانها، شبکه قادر به ارائه خدمات به شما نیست و چرا باید چند بار برای رسیدن به هدف خود تلاش کنید. از سوی دیگر این موضوع نیز قابل درک نیست که چرا در برخی خیابانهای یک محله، وضعیت آنتن دهی به حداقل میرسد در حالی که تا چند روز پیش، هیچ مشکلی وجود نداشته است.
حال نگاهی مستقیم به وضعیت آنتن دهی اپراتورهای ایرانی داریم و بررسی میکنیم آنها تا کنون برای بهبود پوشش شبکه موبایل چه کردهاند و در این راه با چه چالشهایی مواجه هستند.
تفاوت پوشش شبکه در نسل دو با نسل سه و چهار
در گذشته آنتنهای BTS و سایتهای موبایل صرفاً خدمات شبکه در نسل دوم را ارائه میدادند. در این شرایط، سایتها دامنه پوششی بالایی داشتند اما اکنون با توجه به تکنولوژیها نوین و حجم بسیار بالاتری از کاربران که برای مصرف دیتا به همین اپراتورها متکی شدهاند، دامنه پوششی آنتنها کمتر شده است.
اما چرا یک منطقه به سایتهای موبایل جدید نیاز پیدا میکند؟ اولین پاسخی که میتوان به این پرسش داد، سرویس دهی به مشترکانی است که تعداد آنها همواره رو به افزایش است. از طرف دیگر اپراتورهای مخابراتی با پیشرفت تکنولوژی، خود را ملزم میبینند تا نسلهای جدید شبکه را در اختیار کاربران قرار داده و مطابق با استانداردهای جهانی پیش روند. در صورتی که اگر تعداد کاربران افزایش نداشته باشد، باز هم اپراتور مجبور به افزایش آنتنهای خود برای ارائه سرویس بهتر و جدیدتر است.
علت نهایی برای افزایش سایتهای موبایل نیز طبیعتاً حذف یا کاهش نقاط کور و بهتر کردن وضعیت آنتن دهی در مناطقی است که کاربران با آن مشکل دارند.
در گذشته یک سایت موبایل میتوانست یک منطقه را پوشش دهد، چرا که اپراتور قادر بود از تمام ظرفیت سایت ۲G استفاده کرده و از حداکثر توان آن برای ارسال پرتوها به مساحتهای بیشتر بهره گیرد. در حال حاضر ولی چنین کاری امکان پذیر نیست چرا که هر سایتی باید با همه سایتهای همسایه خود بهینه شود و برای این کار، نمیتوان از حداکثر توان یک سایت جهت پوشش (درشهرها) بهره گرفت.

موبایل هوشمندی که خودتان از آن استفاده میکنید از طریق بستری به نام «شبکه سلولی» سیگنال را دریافت میکند. برای ساخت یک سلول موبایل پویا، BTS ها به شکل شش ضلعی مورد استفاده قرار میگیرند و در صورت غیر فعال شدن یکی از آنها، ارتباط آن بخش با مشکل مواجه میشود.
حالا زمانی که اپراتور میبیند که در منطقهای، تعداد کاربران افزایش داشته و سایتهای فعلی جوابگوی حجم مصرف نیست، مجبور است آنتنهای موبایل بیشتری را به آن منطقه و بر اساس ساختار شش ضلعی اضافه کند. همانگونه که ذکر شد، در این حالت سایتهای قبلی دیگر نمیتوانند با حداکثر توان مشغول به کار باشند و باید قدرت آنها برای جلوگیری از تداخل و تاثیرات منفی روی هم، کاهش پیدا کند. در صورتی که این تداخل ایجاد شود، نه سایت قبلی میتواند پاسخگوی نیاز کاربر باشد و نه سایت جدیدی که احداث شده، و مشترکانی که در میان این دو سایت و در نقطه تداخل فرکانسی قرار میگیرند، از عدم ارتباط باکیفیت رنج میبرند.
پس با این حساب، اکنون میدانیم که نوع و ارتفاع دکل، نقطه و زاویه قرارگیری آنتن بر روی دکل، میزان توان خروجی آنتن و… محاسبه شده و یک سایت نصب میشود و در همین هنگام، بهینه سازیهایی روی سایتهای کناری نیز انجام میشود تا شبکه سلولی با یک نظم و برنامه دقیق به استقبال سایت جدید رفته و در کنار پوشش بیشتر، کیفیت بالاتری نیز در اختیار شهروندان قرار گیرد.
تداخل شبکه چیست و چرا رخ میدهد؟

به علت افزایش انفجاری تعداد کاربرانی که از موبایلهای هوشمند بهره میگیرند، اکنون تعداد سایتهای موبایل در سراسر شهرها افزایش یافته و اپراتورها نیز مجبور به ایجاد نوعی هماهنگی ویژه میان سایتهای خود هستند. مشکل زمانی بروز پیدا میکند که یکی از این سایتها، به هر دلیلی غیر فعال شود. در این حالت جدا از اینکه ناحیه تحت پوشش همان سایت با مشکل مواجه میشود، سایر سایتهایی که در همان منطقه و در همسایگی آن سایت وجود داشتهاند نیز میتوانند در سرویس دهی با اختلال رو به رو شوند.
فرض کنید در یک ناحیه کوچک، یک سایت موبایل وظیفه خدمت رسانی به مشترکان را بر عهده دارد. در این حالت با افزایش تعداد مشترکان در گذر زمان، کیفیت سرویس دهی کاهش پیدا میکند و اپراتور مخابراتی به همین دلیل اقدام به نصب سایت دیگری میکند. در صورتی که بهینه سازی انجام نشود، مانند تصویر فوق برخی نقاط با تداخل فرکانسی همراه میشوند و کاربرانی که در نقطه قرمز حضور دارند، مشکل سرویس دهی پیدا میکنند، چرا که موبایل مشترک به شکل دائم میان دو سایت در حال جابهجایی (رفت و برگشت) است.
در این شرایط لحظهای سیگنال قوی میشود و در لحظه دیگر، شاهد کاهش قدرت آن هستیم تا در نهایت مکالمه یا از طریق خود کاربر یا سیستم قطع میشود. توجه داشته باشید که این مثال را صرفاً در رابطه با تداخل دو سایت عنوان کردیم. در شرایط واقعی و در مکانهای پرترافیک، لایههای فرکانسی بسیار بیشتر هستند و بهینه سازی سایتها به شکلی که مشترکان با تداخل مواجه نشوند، بسیار دشوارتر است.
بهرهگیری از آنتنهای سیار
برخی از بهینه سازیها صرفاً به شکل موقتی و مقطعی انجام میشوند. این مقطع میتواند حتی برای یک روز یا چند ساعت باشد و اپراتور باید بتواند خود را با نیاز کاربران هماهنگ سازد. برای مثال، تصور کنید که در یک ورزشگاه، مسابقهای برگزار میشود و چند هزار تماشاگر برای مشاهده بازی به ناحیه مورد نظر میآیند.
در چنین نقاطی برای پوشش بهتر و سرویس دهی مطلوب و رفع مشکلات ترافیکی کاربران، در صورت پاسخگو نبودن تجهیزات منصوبه در محل، با اعزام تجهیزات منصوبه روی کانکس سیار و ثابت کردن آنها، تلاش در رفع مشکلات احتمالی میکنند.
آیا فرکانس اپراتورها با هم تداخل پیدا میکند؟
شاید اکنون برایتان این پرسش پیش آمده باشد که تداخل فراکانسی صرفاً میان سایتهای یک اپراتور پیش میآید یا تمام اپراتورها برای نصب سایت جدید باید با همدیگر هماهنگی داشته و از تداخل فراکانسی جلوگیری به عمل آورند؟ خوشبختانه اپراتورهای کشور بر اساس پروانه دریافتی از سوی رگولاتوری از فرکانسهای متفاوتی استفاده میکنند که این مشکل بوجود نیاید.

فرکانسی که از سوی اپراتورهای کشور مورد استفاده قرار میگیرد، در تکنولوژیهای مختلف، متفاوت است. برای مثال در نسل دوم شبکه، اپراتورها از فرکانس ۹۰۰ مگاهرتز بهره میگیرند که دامنه پوشش بسیار بالایی داشته و در مناطق باز بیش از ۲۰ کیلومتر را نیز تحت پوشش خود قرار میدهد.
در تکنولوژیهای نوین (G۳ و G۴) که از سرعت دیتای بالاتری برخوردار هستند، اپراتورها میتوانند بر اساس مجوزهای دریافتی از باندهای فرکانسی ۹۰۰، ۱۸۰۰، ۲۱۰۰ و ۲۶۰۰ استفاده کنند.
کاهش سایتهای موبایل، چالش عجیب اپراتورهای ایران
تجهیزات نسل ۳ به گونهای است که معمولاً شعاع پوششی آن به کمتر از ۲۰۰ متر میرسد و هر چه تعداد مشترکان تحت پوشش یک سایت بیشتر شود در زمان سرویس دهی دامنه پوشش آن کوچکتر شده و مثلاً کاربرانی که در شعاع بین ۱۷۰ تا ۲۰۰ متری قرار دارند دچار مشکل ترافیکی میشوند.
این در حالیست که رییس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، سال گذشته عنوان کرده بود تهران نباید تبدیل به مزرعه آنتنهای BTS شود. وی همچنین عنوان کرد: با اجرای تکنولوژی نسل سوم شبکه موبایل، تعداد سایتها تقریبا به نصف کاهش مییابد.

همین مساله موجب شد تا حتی برخی از سایتهای موبایل در تهران جمع آوری شوند و در برخی نقاط، کاربران با مشکل آنتن دهی و افزایش نقاط کور رو به رو شوند. حال کافیست لحظهای به توضیحاتی که برایتان دادیم، دوباره فکر کنید: سایتهای موبایل نیاز به بهینه سازی برای کارکرد صحیح در کنار هم دارند و با تکنولوژیهای نسل سوم و چهارم، دامنه پوششی آنها به شدت کاهش پیدا میکند. در شرایطی که مایل هستیم نسلهای بالاتر را در موبایل خود تجربه کنیم، نمیتوانیم به جای افزایش سایتها، از تعداد فعلی آنها نیز بکاهیم.
جمع آوری سایتهای موبایل از طریق سازمانها، تنها مشکل شبکه مخابراتی کشور نیست. دگرگونیهای جغرافیایی یا به عبارت دیگر ساخت و ساز مجتمعهای چندین طبقه در گوشه و کنار شهرهای بزرگ نیز عامل دیگری برای افزایش نقاط کور در سراسر شهر است. سالانه تعداد زیادی ساختمان چندطبقه در کلان شهرها ساخته میشود که همین موضوع موجب غرق شدن امواج سایتهای موبایل در میان ساختمانها میشود.
گاهی پیش میآید مشترکانی که پشت یک مجتمع چندین طبقه تازه تاسیس قرار گرفتهاند، از دسترسی به سیگنال محروم میشوند و یا گاهی دور یک آنتن، ساختمانهایی ساخته میشود که محدوده آنتن دهی یک سایت را به حداقل رسانده و کاربران اطراف را از دریافت سیگنال محروم میکند.
باورهای عمومی اشتباه، علت اصلی کاهش سایتهای موبایل
اپراتورهای مخابراتی در مواردی با مالکان یک مجتمع یا منزل مسکونی به توافق رسیده و سایتهای موبایل را در آنها قرار میدهند. این اتفاق با بستن قراردادی میان مالک و اپراتور انجام میشود. حال مشکل دیگری که در کشور ما مطرح است، عدم تمدید همین قراردادها و جمع آوری سایتهای موبایل پس از اتمام دوره توافقی آنهاست.

علت اصلی تمدید نشدن قراردادهای اینچنینی، ریشه در باورهای عمومی دارد. برای مثال مالکان پس از نصب آنتنهای موبایل در خانه خود به این نتیجه میرسند که قیمت ملک آنها با کاهش رو به رو شده و یا اصلاً در صورت نیاز، برای فروش آن مشتری پیدا نمیکنند. شکایت همسایهها از وجود آنتنهای موبایل در نزدیکی محل سکونتشان نیز یکی دیگر از عوامل اصلی برای عدم تمدید قراردادها میان اپراتور و مالک است.
همسایههای مجتمع یا خانهای با این شرایط، نگران سلامتیشان هستند و بر اساس شنیدههای خود، ترجیح میدهند که ریسکی اینچنینی نداشته باشند. این در حالیست که تشعشعات آنتنهای موبایل از نوع امواج رادیویی و در حدی کمتر از استانداردها باقی مانده است.
آیا آنتنهای موبایل واقعاً مضر هستند؟
کمیسیون ارتباطات فدرال آمریکا و سازمان بهداشت جهانی پس از انجام آزمایشات مکرر اعلام کردهاند که هنوز خطرناک بودن آنها به اثبات نرسیده است.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) در همین رابطه مینویسد: تحقیقات بسیاری در راستای خطرناک بودن امواج موبایل در دو دهه اخیر انجام شده است. تا کنون هیچ شواهدی مبنی بر آغاز یک بیماری به این علت گزارش نشده است.
کمیسیون ارتباطات فدرال ایالات متحده (FCC) نیز در همین رابطه نوشته است: تحقیقات نشان میدهند که سطح انرژی امواج مغناطیسی در محیطهای عمومی بسیار پایینتر از حدی است که باعث افزایش گرمای قابل توجه و دمای بدن شود.
با این حال، به علت عدم اطلاع رسانی صحیح، شهروندان هنوز هم دید چندان مناسبی نسبت به تشعشعات آنتنهای مخابراتی ندارند و همین مسئله موجب گشته تا در کنار علاقهمند بودن به نسلهای جدید شبکه، برای پذیرش آنتنهای موبایل بر سر دو راهی قرار گیرند.
تصویری از نهان سازی سایت موبایل در ایلات متحده برای حفظ زیبایی شهری را در ادامه میبینید.

اما آیا مردم دیگر کشورها نیز چنین دغدغههایی دارند؟ پاسخ به شکل کلی و ساده، مثبت است. در بیشتر کشورهای دیگر هم اپراتورهای مخابراتی برای نصب سایتهای موبایل با مشکلات زیادی دست به گریبان هستند و حتی در بعضی مواقع، اقدام به استتار آنتنهای BTS میکنند که البته بخشی از این موضوع نیز به حفظ زیبایی شهری بر میگردد.
اما آیا جدا از مردم، ادارات دولتی نیز در سایر کشورها نیز از گسترش شبکه جلوگیری به عمل میآورند؟ این بار پاسخ منفی است. گاهی اوقات در کشور ما، بدون توجه به نوع کارکرد فناوریهای نوین، نظراتی داده می شود که از نظر فنی صحیح نیستند.
آیا استانداردهای جهانی و به روز را میخواهیم؟
اپراتورهای اول و دوم کشور ما اکنون بالاخره اجازه توسعه و نو سازی شبکه خود به نسل سوم، چهارم و بالاتر را پیدا کردهاند ولی با مشکلاتی هم برای نوسازی شبکه و ایجاد سایتهای جدید موبایل دست به گریبان هستند که به ذکرشان پرداختیم.
بخش زیادی از مشکل اپراتورهای موبایل در کشور، مربوط به عدم آگاه سازی کاربران و شهروندان نسبت به میزان تشعشعات آنتنهای مخابراتی است. به همین دلیل کاربران از یک سو اپراتورهای کشور را به علت وجود نقاط کور، شبکه ۲G، کیفیت پایین شبکه ۳G و ۴G مورد انتقاد قرار میدهند ولی از طرفی مایل به نصب سایتهای موبایل در نزدیکی محل زندگی خود نمیشوند.
چنین رویکردی طبیعتاً باعث تسریع روند توسعه تکنولوژیهای جدید مخابراتی در کشورمان نمیشود. هر سه اپراتور اصلی کشور اکنون از استانداردهایی استفاده میکنند که در سراسر جهان مرسوم هستند. در صورتی که نسل جدید شبکه موبایل را میخواهیم، باید از «شنیدهها» دست کشیده و برای دست یافتن به «واقعیات»تلاش کنیم. در هفتههای پیش رو، شما را با تشعشعات سایتهای موبایل و استانداردهای آن بیشتر آشنا میکنیم.